Demans
Demans (halk arasındaki adıyla bunama); unutkanlık ve zihinsel faaliyetlerde yavaÅŸlama ile kendini gösteren bir rahatsızlıktır. Ä°lerleyen yaÅŸla birlikte görülme riski de artar. Dünya SaÄŸlık Örgütü (WHO) verilerine göre; her yıl yaklaşık 10 milyon yeni demans vakası görülmektedir.
En yaygın demans türü Alzheimer hastalığıdır. Bu nedenle birçok kiÅŸi Alzheimer ve demansın aynı olduÄŸunu düÅŸünür. Ancak, Alzheimer bir demans türü olmasına raÄŸmen, demans çok daha geniÅŸ bir kapsama sahiptir. YaÅŸlanma ile gelen organizasyon yapma, yargılama ve deÄŸerlendirme gücündeki zayıflık, yoÄŸun unutkanlık gibi birçok davranış demans olarak nitelendirilebilir. Bu yazıda ise “Demans nedir?”, “Demans nasıl tedavi edilir?” gibi sık sorulan sorulara yanıt bulabilirsiniz.
​
Demans Nedir?
Demans; zihinsel gücü, sosyal becerileri ve düÅŸünmeyi zayıflatan, genellikle ilerleyen yaÅŸa baÄŸlı çıkan bir durumdur. Demans, hastalık olarak tanımlanamaz. Hafızanın zayıflamasına baÄŸlı ortaya çıkan semptomlar olarak tanımlamak daha doÄŸru olacaktır. Kendi içerisinde birçok türe ayrılır ve her birini ayrı ayrı ele almak; hastaya bu ÅŸekilde yaklaÅŸmak gerekebilir.
Demans bazı durumlarda vücuttaki bazı eksiklikler ya da ilaç kullanımı nedeniyle de ortaya çıkabilir. Bu geçici bir demans durumudur. Hafızanın zayıflamasına neden olan etkenler ortadan kalktığında hafıza yeniden güçlenir.
​
Demans Neden Olur?
Demans, kolay bir ifade ile, beyindeki hücrelerin zarar görmesi nedeniyle oluÅŸur diyebiliriz. Demans durumunda, beyindeki hücrelerin birbiri ile iletiÅŸim kurma yetenekleri kısıtlıdır. Bu nedenle hem davranışlar hem de öÄŸrenme ve deÄŸerlendirme becerileri zayıflar.
En yaygın demans türü olan Alzheimer rahatsızlığında, beynin içerisindeki bazı proteinler normal deÄŸerlerden daha yüksektir. Bu durum “hipokampus” dediÄŸimiz bölgeye hasar verir. Hafızanın merkezi olan hipokampus zayıfladığında ise hafıza kaybı ortaya çıkar.
​
Demans Türleri Nelerdir?
Demansın birçok türü vardır. En sık karşılaÅŸtığımız demans türlerini sıralayacak olursak;
-
Alzheimer: Alzheimer hastalarının beyninde amiloid plak adı verilen protein kümelenmeleri vardır. Bu yapılar nöronları baÄŸlayan liflere zarar vererek, demansa neden olurlar.
-
Vasküler Demans: Alzheimer’dan sonra, ikinci en sık rastlanan demans türüdür. Vasküler demansın nedeni; beyni besleyen kan damarlarının zarar görmesidir. Genellikle unutma geri plandadır. Ancak kiÅŸi problem çözme ve alaka kurma becerilerini kaybetmiÅŸtir.
-
Lewy CisimciÄŸi Demansı: Lewy cisimciÄŸi olarak adlandırdığımız yapılar; beyindeki protein birikimidir. Anormal kabul edilen bu birikim dikkat sorunlarına, halüsinasyon ve odak sorunlarına neden olur. Parkinson hastalığı bulguları ile birliktelik gösterir.
-
Frontemporal Demans: Frontemporal demans, çoÄŸunlukla kiÅŸilik deÄŸiÅŸikliÄŸi, düÅŸünme ve yargılama ile ilgili sorunlarla iliÅŸkilendirilir. Genç yaÅŸlarda sık görülen demans tiplerindendir.
-
Karışık demans: Farklı demans türlerinin bir arada yaÅŸandığı demans türüdür.
Demans Belirtileri Nelerdir?
Demansın en karakteristik özelliÄŸi yeni bilgi öÄŸrenmede zorluk çekmedir. Eski bilgilerin taze kalması ancak yeni durumlara, ortamlara yabancılık çekme belirgindir. Bunun dışında;
-
Hafızanın zayıflaması, unutkanlık
-
Sosyal ilişkilerin bozulması
-
Dikkat eksikliÄŸi, odaklanmanın güçleÅŸmesi
-
Yargı ve muhakeme yeteneğinde azalma
-
Görsel algının zayıflaması da demansın diÄŸer belirtileri arasındadır.
Demansın ilk evrelerinde; unutkanlık, zaman ve mekanları karıştırma
Orta evrelerinde; yakın zamanda yaşanan olayları ve kişilerin adını unutma, bilinen yerlerde kaybolma, azalan iletişim becerileri
Ä°leri evrelerinde; akrabaları hatırlayamama, kiÅŸisel bakımını yapamama, agresiflik (hırçınlık) ve depresyon belirgindir.
​
Demans Tedavisi
Ä°lerleyici özellikteki demans tamamen tedavi edilemez. Ancak ilaç desteÄŸi ve yaÅŸam tarzındaki bazı desteklerle ilerlemesi yavaÅŸlatılabilir. Demans tanı ve tedavisinde uzman bir doktorun deÄŸerlendirmesi oldukça önemlidir. Hem doÄŸru medikal desteÄŸin saÄŸlanması hem de hastanın durumunun tüm açıklığı ile kavranması için doktorun bu alanda uzman olması gerekir.
​
Demans Nasıl Önlenir?
Ä°laç tedavisinin dışında hastanın fiziksel aktivitesini ve sosyal iliÅŸkilerini üst seviyede tutacak; uyku ve beslenmenin düzenli olduÄŸu bir yaÅŸam tarzı benimsenmelidir. Demans hastaları genellikle ileri yaÅŸtaki bireyler olduÄŸu için ailenin de desteÄŸi bu noktada önemlidir. Ayrıca ailesinde demans öyküsü olan kiÅŸilerin genç yaÅŸlardan itibaren bol bol kitap okumaya, yeni hobiler edinmeye ve sosyal yaÅŸamlarını aktif tutmaya özen göstermesinin yanı sıra Akdeniz diyeti ile beslenmesi tavsiye edilmektedir.
BLOG yerinden Demans ile ilgili yapılan bilimsel çalışmalar, güncel tedaviler, ilaç yan etkileri, komplikasyonlar, son geliÅŸmeler hakkındaki yazılarımı okuyabilirsiniz.